ka eṣa varṇaḥ?

saṃskṛtasya bahavo varṇāḥ. bahavo varṇāḥ svarāḥ. bahavaś ca varṇā vyañjanāni.

bahūni vyañjanāni sparśāḥ. bahūni vyañjanāny antasthāḥ. bahūni ca vyañjanāny ūṣmāṇaḥ.

bahūni vyañjanāni ghoṣavanti. bahūni ca vyañjanāny aghoṣāṇi.

bahūni vyañjanāny alpa­prāṇāḥ. bahūni ca vyañjanāni mahā­prāṇāḥ.

ka eṣa varṇaḥ?

eṣa varṇo vyañjanam. etad vyañjanaṃ kim ucyate? etad vyañjanaṃ ka­kāra ity ucyate.

kiṃ ka­kāraḥ sparśaḥ? kiṃ ka­kāro 'ntasthaḥ? kiṃ ka­kāra ūṣmā?

ka­kāraḥ sparśaḥ. na ka­kāro 'ntasthaḥ. na ca ka­kāra ūṣmā.

kiṃ ka­kāro mahā­prāṇaḥ? ka­kāro na mahā­prāṇaḥ. ka­kāro 'lpa­prāṇaḥ.

kiṃ ka­kāro ghoṣavān? ka­kāro na ghoṣavān. ka­kāro 'ghoṣaḥ.

ka­kāro 'lpa­prāṇo 'ghoṣaḥ sparśaḥ. ka­kāraḥ ka­varge.

ka eṣa varṇaḥ?

etad vyañjanam. etad vyañjanaṃ dha­kāra ity ucyate.

kiṃ dha­kāraḥ sparśaḥ? dha­kāraḥ sparśaḥ.

kiṃ dha­kāro mahā­prāṇaḥ? kiṃ dha­kāro 'lpa­prāṇaḥ? dha­kāro mahā­prāṇaḥ. na dha­kāro 'lpa­prāṇaḥ.

kiṃ dha­kāro ghoṣavān? dha­kāro ghoṣavān. na dha­kāro 'ghoṣaḥ.

dha­kāro mahā­prāṇo ghoṣavān sparśaḥ. dha­kāras ta­varge.

ka eṣa varṇaḥ?

eṣa varṇaḥ sparśaḥ. eṣa sparśo ma­kāra ity ucyate.

kiṃ ma­kāro ghoṣavān? ma­kāro ghoṣavān. ma­kāro ghoṣavān sparśaḥ.

kiṃ ma­kāro mahā­prāṇaḥ sparśaḥ? ma­kāro na mahā­prāṇaḥ sparśaḥ. ma­kāro 'lpa­prāṇaḥ sparśaḥ.

ma­kāro ghoṣavān alpa­prāṇaḥ sparśaḥ. ma­kāraḥ pa­varge.

ka eṣa varṇaḥ?

eṣa varṇo 'ntasthaḥ. eṣo 'ntastho repha ity ucyate.

kiṃ repho ghoṣavān? repho ghoṣavān. repho ghoṣavān alpa­prāṇo 'ntasthaḥ. repho ya­varge.

ka eṣa varṇaḥ?

eṣa varṇa ūṣmā. eṣa ūṣmā ha­kāra ity ucyate.

bahava ūṣmāṇo 'lpa­prāṇāḥ. bahava ūṣmāṇo 'ghoṣāḥ. śa­kāraḥ ṣa­kāraḥ sa­kāraś ca sarve 'lpa­prāṇā aghoṣā ūṣmāṇaḥ.

kiṃ ha­kāro 'ghoṣaḥ? na ha­kāro 'ghoṣaḥ. ha­kāro ghoṣavān.

kiṃ ha­kāro 'lpa­prāṇaḥ? na ha­kāro 'lpa­prāṇaḥ. ha­kāro mahā­prāṇaḥ.

ha­kāro mahā­prāṇo ghoṣavān ūṣmā. ha­kāraḥ śa­varge.

iti bahūni vyañjanāni. iti bahūni vyañjanāni saṃskṛtasya.